ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΑΥΤΟΠΡΑΓΜΑΤΩΣΗΣ

Κουβεντιάζοντας με πελάτες μου, κυρίως από το  χώρο του αθλητισμού, ακούω πολύ συχνά τη φράση: «αυτό που κάνω με βοηθά να γίνω καλύτερος άνθρωπος». Την ίδια ακριβώς φράση την έχω ακούσει και από πολλούς ανθρώπους που είναι ερωτευμένοι και λένε πως ο/η σύντροφός τους, τους κάνει καλύτερους ανθρώπους.

Στην ανθρωπιστική ψυχολογία καλύτερος γίνεται κανείς με τη χρησιμοποίηση όλου του δυναμικού και των ταλέντων του και  ονομάζεται, αυτοπραγμάτωση. Ερμηνεύεται ως μια βαθύτερη ανάγκη του ανθρώπου να απολαύσει όσα του παρέχονται, να βιώσει βαθιά αγάπη και ευτυχία, να εκπληρώσει πνευματικές, ψυχικές και σωματικές ανάγκες, με συνεπακόλουθο την εσωτερική ηρεμία και γαλήνη. Κι όλα αυτά γιατί ο κάθε άνθρωπος θέλει να είναι ευτυχισμένος ή για να το διατυπώσω καλύτερα, θέλει να ζει μια ζωή απαλλαγμένη από τον πόνο. 

Ο αμερικάνος ψυχολόγος Καρλ Ρότζερς, θεωρεί την αυτοπραγμάτωση ως μια ορμέμφυτη τάση του ανθρώπου για ελεύθερη αυτό-έκφραση. O συνάδελφός του, Άμπραχαμ Μάσλοου, συμφωνεί μαζί του και την αναγνωρίζει ως μια ανάγκη που έπεται αυθορμήτως, μετά την κάλυψη των βασικών αναγκών του ανθρώπου (επιβίωση, ασφάλεια, αγάπη, εκτίμηση).

Πολλές φιλοσοφικές και εναλλακτικές θεωρίες, αλλά και πολλές θρησκείες αποτελούν τη ‘σκάφη’ για το στόχο τούτο. Οι μεγαλύτεροι δάσκαλοι αυτών, διαφημίζονται για την μακάρια γαλήνη τους, απαλλαγμένοι από κάθε είδους συναισθήματα, ικανά να τους διαταράξουν. Δεν έχω κάποιο λόγο να αμφισβητήσω κάτι τέτοιο. Ωστόσο, οι περισσότεροι από αυτούς ζούσαν στην απομόνωση, μακριά από εντάσεις και συγκινήσεις.  O άνθρωπος, όμως, είναι ένα συντροφικό θηλαστικό που έχει επιλέξει να ζει σε ομαδικά σε κοινωνίες, γιατί δεν αντέχει την μοναξιά.  Οι  διαπροσωπικές σχέσεις, αναπόφευκτα, έχουν εντάσεις, δυσκολίες και οι κοινωνίες που έχουμε οργανώσει και ζούμε σήμερα, είναι δύσκολες για την προαγωγή της γαλήνης. Το έχει διατυπώσει ο Φρόυντ σε ένα έξοχο κείμενο: «Ο πολιτισμός πηγή δυστυχίας».

Στον κόσμο της ψυχοθεραπείας, θεωρείται, πως ένας άνθρωπος όταν εισέρχεται στην επίπονη διαδικασία να γνωρίσει καλά τον εαυτό του, τα σκοτεινά κομμάτια του- για να τα αποδεχτεί- είναι εφικτό να κατακτήσει ένα υψηλό ποσοστό ευτυχίας, απαλλαγμένος από ενοχές, φόβους και κρυμμένους θυμούς που τον βασανίζουν, να κατακτήσει δηλαδή την αυτοπραγμάτωση.

Άραγε, όταν ασχολούμαστε με κάτι που μας γεμίζει χαρά, βιώνοντας μικρές στιγμές ξεγνοιασιάς και ικανοποίησης,  μπορούμε να αγγίξουμε την  αυτοπραγμάτωση; Το σίγουρο είναι πως, όποιος μαθαίνει και καταφέρνει πράγματα, σε πνευματικό, ψυχικό και σωματικό επίπεδο και πετυχαίνει στόχους, αυξάνει την αυτοπεποίθησή του, νιώθει καλύτερα, νιώθει ασφαλής, γεμάτος, αποκτά εσωτερική ικανοποίηση και βιώνει βαθιά αισθήματα αυτό-αξίας.

 Αδυνατώ να δώσω μια απάντηση για το πώς κατακτιέται η αυτοπραγμάτωση, για την οποία ακούω και διαβάζω τόσα. Πολλές οι νουθεσίες για το θέμα αυτό και φοβούμαι πως όλα όσα δημοσιεύονται αποτελούν κυρίως θεωρίες. Γιατί; Γιατί ο καθένας μας, έχει τους δικούς του προσωπικούς δαίμονες, την ιδιαίτερη ‘ψυχοπαθολογία’ του και έτσι οι γενικευμένες  διδασκαλίες/οδηγίες είναι πολύ δύσκολο να γίνουν πράξη. Δεν υπάρχουν κανόνες κατάκτησης της αυτοπραγμάτωσης, ήταν, είναι και θα παραμείνει ένα απόλυτα προσωπικό ταξίδι. Άλλωστε,  τη λέξη ‘αυτοπραγμάτωση’, αντιλαμβάνεται διαφορετικά ο καθένας. Αν, λοιπόν,  κάποιος  που ασχολείται με ένα χόμπι, επιστρέφει στο σπίτι του, νιώθοντας καλύτερος άνθρωπος, τότε μπορώ να πω με βεβαιότητα  πως για τον ίδιο είναι μια μέθοδος αυτοπραγμάτωσης. Τούτο όμως έχει να κάνει και με το τι θέλει ο καθείς να πετύχει, όταν επικεντρώνεται σε μια ενασχόληση.  Για κάποιον, αυτοπραγμάτωση είναι η κατάκτηση δύναμης και η εξουσίας, για κάποιον άλλο μια ζωή ξέγνοιαστη, για έναν τρίτο η άντληση γνώσης, ή η κατάκτηση της αθανασίας ή του παραδείσου.

Πρόσφατα, παρακολούθησα  τη διάλεξη μιας ελληνίδας ψυχολόγου που έκλεινε με το στοχαστικό ερώτημα: «Τι δίνει νόημα στη ζωή σας και τι κάνετε καθημερινά για να το πετύχετε;». Αλήθεια, ποιο είναι το νόημα της ζωής; Πως μπορεί να το αναζητήσει κανείς; Μπορεί να κρύβεται σε απλά καθημερινά πράγματα που μας δίνουν χαρά, ευχαρίστηση και ηρεμία;

Αν  κάποιος, στο τέλος την ημέρας, μπορεί να απαντήσει στην ερώτηση αυτή, τότε νομίζω πως έχει ανακαλύψει και το μεγάλο μυστικό της αυτοπραγμάτωσης, για την οποία γράφονται τόσα πολλά…

Σοφία Ξυγαλά

(καθηγήτρια Φ. Αγωγής, σύμβουλος ψυχικής υγείας)