ΓΙΑΤΙ EΞΑΚΟΛΟΥΘΩ ΝΑ ΠΟΝΑΩ ΕΝΩ ΕΧΩ ΑΝΑΡΡΩΣΕΙ ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟ;

Ταλαιπωρείστε από σωματικό πόνο παρότι έχετε αναρρώσει πλήρως από τον αρχικό τραυματισμό σας; Ο πόνος επιμένει για διάστημα μεγαλύτερο του εξάμηνου; Ανήκετε μάλλον στην ομάδα ασθενών με τη νόσο του χρόνιου πόνου του οποίου η παθοφυσιολογία είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη και δυσκολοκατανόητη και ξεκίνησε να απασχολεί σοβαρά την ιατρική κοινότητα τα τελευταία χρόνια. Μια νέα ιατρική ειδικότητα, αυτή της αλγολογίας, ασχολείται με τη μελέτη του πόνου από μια βιοψυχοκοινωνική προοπτική και κλινικά επικεντρώνεται στην εκτίμηση, θεραπεία και αποκατάσταση των ατόμων που υποφέρουν από πόνο. Ο χρόνιος πόνος, εν δυνάμει, αφορά όλους τους πληθυσμούς και επηρεάζει τον καθένα ξεχωριστά ανάλογα με την προσωπικότητα, τις αντιλήψεις του, τις συνθήκες της ζωής του, κ.λπ.

Ψυχιατρικά και νευρολογικά νοσήματα σχετίζονται με τον χρόνιο πόνο, αλλά στο συγκεκριμένο άρθρο θα εστιάσω στον χρόνιο πόνο που προκαλείται μετά από έναν μυϊκό τραυματισμό.  Όταν όλα πάνε καλά ο πόνος μειώνεται,  καθώς ο τραυματισμός υποχωρεί και μετά την πλήρη ίαση σύντομα εξαφανίζεται. Τι συμβαίνει, όμως, όταν ο πόνος παραμένει και επιμένει; Βίωσα ένα τέτοιο είδος πόνου, μετά από έναν κατά τ’ άλλα συνηθισμένο τραυματισμό, στον αριστερό μου δικέφαλο. Παρότι η θλάση αποκαταστάθηκε, στο σημείο ένιωθα ήπιο άλγος σε κάθε κίνηση του ποδιού, ωστόσο, η επιμονή του για πολλούς μήνες είχε αρχίσει να με κουράζει. Ευτυχώς, εμπιστεύθηκα τον αθλίατρό μου, με καθησύχασε και μου τόνισε αποφασιστικά να συνεχίσω κανονικά τις δραστηριότητές μου προσπαθώντας να αγνοήσω την οποιαδήποτε μυϊκή ενόχληση είχα στο δικέφαλο. Ο πόνος  εξαφανίσθηκε, σταδιακά, μετά από αρκετούς μήνες.

Ο χρόνιος πόνος σε περιπτώσεις μυϊκών, αρθρικών  και οστικών τραυματισμών εμφανίζεται συνήθως όταν υπάρχει καταστροφή νεύρων στο πληγέν σημείο. Νευρικές βλάβες προκαλούν πόνο αρκετά έντονο και μακράς διάρκειας (νευροπαθητικός πόνος). Πάραυτα, χρόνιος πόνος μπορεί να προκληθεί και από μηχανικές και συμπαθητικές ρυθμιστικές διαταραχές, που σημαίνει ότι μπορεί να προκαλέσουν πόνο υποδοχείς των τενόντων και των μυών αν διεγερθούν ή ευαισθητοποιηθούν από αύξηση του πόνου (σπασμούς) των σκελετικών μυών. Μια κακή, άβολη στάση του σώματος ή επαναλαμβανόμενη άσκηση μπορεί να προκαλέσει κάτι τέτοιο.  Ο φυσιοθεραπευτής Παντελής Μπαλτζής γράφει: «Η τελική ερμηνεία και αντίληψη του πόνου, γίνεται τελικά στον εγκεφαλικό φλοιό. Το ερέθισμα αυτό μεταφέρεται με τη μορφή νευρικών ώσεων, δηλαδή ηλεκτρικών σημάτων. Όταν βομβαρδίζονται συνεχώς από ώσεις, κάποιοι ειδικοί νευρώνες που βρίσκονται στον νωτιαίο μυελό (έναν από τους ενδιάμεσους σταθμούς μεταφοράς των ερεθισμάτων) ή τον θάλαμο του εγκεφάλου, μπορεί να εμφανίσουν αυτόνομη υπερδραστηριότητα, η οποία συνεχίζεται ακόμη και μετά τη διακοπή της μεταβίβασης των ερεθισμάτων από την περιφέρεια, δηλαδή ακόμα και αφού πάψει να υφίσταται ουσιαστικά η φλεγμονή ή η βλάβη στο σημείο του τραυματισμού. Εάν αυτή η κατάσταση συνεχίζει να υφίσταται παρατεταμένα, τότε δημιουργείται το φαινόμενο της ‘κεντρικής ευαισθητοποίησης’. Σε αυτήν την περίπτωση, μικρά ή ασήμαντα ερεθίσματα (όπως π.χ. να κάτσει κάποιος 10 λεπτά σε μία καρέκλα) ή το απλό άγγιγμα (αλλοδυνία) προκαλούν πόνο, ενώ ταυτόχρονα ευαισθητοποιούνται και οι περιφερικοί υποδοχείς του πόνου (‘περιφερική ευαισθητοποίηση’)».

 

Κάποιες φορές μπορεί ο χρόνιος πόνος να είναι ψυχοσωματικός- συνήθως εκφράζεται με κεφαλαλγίες και κοιλιακό άλγος- αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις που εμφανίζεται με μυϊκούς πόνους σε συγκεκριμένα σημεία του σώματος. Σύμφωνα με την ψυχοδυναμική ερμηνεία αυτό το είδος πόνου έχει ασυνείδητα νοήματα που προέρχονται από βρεφικά και παιδικά βιώματα. Μπορεί να σχετίζονται με ανέκφραστα συναισθήματα, συναισθηματική καταπίεση τα οποία ο εγκέφαλος σωματοποιεί ασυνείδητα σε πόνο. Η συμπεριφορική σχολή ψυχολογίας υποστηρίζει  ότι αυτό  το είδος πόνου σχετίζεται με την εξαρτημένη μάθηση. Έχουμε παρατηρήσει ως παιδιά, ότι για να τραβήξουμε την προσοχή αρκεί να… πονάμε! Αντανακλαστικά, σε μια δύσκολη περίοδο της ζωής μας πονάμε για τον ίδιο ακριβώς λόγο.  Όταν πονάμε σε συγκεκριμένο σημείο, εκείνο το σημείο χαρακτηρίζεται ως πιο ευάλωτο σε σχέση με άλλα για κάποιον, επίσης, σημαίνοντα λόγο.  

Σε κάθε περίπτωση, η ουσία είναι πως ο διαρκής πόνος δημιουργεί έκπτωση στην καθημερινότητα του πάσχοντος, καθιστά πολλές φορές αδύνατη την εκγύμνασή του και σύντομα προκαλεί αβεβαιότητα, εκνευρισμό, στρες, ακόμα και κατάθλιψη. Από μελέτες που έχουν γίνει γνωρίζουμε ότι οι ψυχολογικοί παράγοντες (άγχος και φόβος για τον πόνο) είναι αιτίες αύξησης ή παράτασης του άλγους. Η εξειδικευμένη ψυχολογική υποστήριξη είναι ένας καταλυτικός παράγοντας επίλυσης του προβλήματος, παράλληλα με ένα ευρύ φάσμα θεραπειών: εξατομικευμένη φαρμακευτική αγωγή, φυσικοθεραπεία, πιο επεμβατικές τεχνικές όπως ηλεκτρική διέγερση, νευρικό μπλοκ/αποκλεισμός κ.λπ. Κάποιες εναλλακτικές θεραπείες μπορούν να βοηθήσουν όσους ασθενείς τις εμπιστεύονται (γιόγκα, βελονισμός, διαλογισμός, ομοιοπαθητική κ.λπ.), τονίζω όμως ότι δεν αποτελούν επιστημονικές θεραπείες

                Αν δεν το γνωρίζετε, υπάρχουν πλέον Κλινικές Πόνου που δίνουν λύσεις μέσα από εξατομικευμένες θεραπείες, πλήρη ιατρική και ψυχολογική υποστήριξη. Κάποιες παρέχουν ειδικά προγράμματα, διάρκειας δύο έως τεσσάρων εβδομάδων, κατά τη διάρκεια των οποίων μαθαίνει ο ενδιαφερόμενος  πώς να αντιμετωπίζει τον πόνο και να αποκαθιστά την ποιότητα της ζωής του. Δυστυχώς, σε κάποιες περιπτώσεις ο ασθενής πρέπει να μάθει να ζει με τον πόνο και θα πρέπει να είναι ανοικτός στο να εκπαιδεύσει το μυαλό του μέχρι ο πόνος να μην τον ενοχλεί.  Τρομερά δύσκολο, όμως οι ειδικοί  πιστεύουν ότι μπορεί να επιτευχθεί αν κάποιος είναι δεκτικός, τουλάχιστον μέχρι να βρεθεί μια διαφορετική θεραπευτική προσέγγιση. Στην Ελληνική Εταιρεία Αλγολογίας που ιδρύθηκε το 1994 στην Αθήνα, μπορεί όποιος επιθυμεί να αναζητήσει τις πληροφορίες και να βρει βοήθεια. Η εταιρεία αριθμεί πάνω από 600 ενεργά μέλη τα οποία εργάζονται σε πάνω από 60 Μονάδες-Ιατρεία πόνου του Δημόσιου και Ιδιωτικού τομέα Υγείας με στόχο την ανακούφιση του οξέος και χρόνιου πόνου.

Σοφία Ξυγαλά

(Καθηγήτρια φυσικής αγωγής, σύμβουλος ψυχικής υγείας)

 

ΠΗΓΕΣ

EUROPEAN PAIN FEDERATION: Γνωστικό και εκπαιδευτικό αντικείμενο αλγολογίας, εκδ. Ελληνικής Εταιρείας Αλγολογίας                                                                                                  

O. ΚΑΛΑΜΠΑΛΙΚΗ : Χρόνιος πόνος σε νευρολογικές και ψυχιατρικές νόσους, University of Thessaly

Λ. ΛΥΚΟΥΡΑΣ, Κ. ΣΟΛΔΑΤΟΣ, Γ. ΖΕΡΒΑΣ:  Διασυνδετική ψυχιατρική, εκδ. Βήτα

Ν. ΜΑΝΟΣ: Βασικά Στοιχεία Ψυχιατρικής Κλινικής, εκδ. University Studio Press                  

Π. ΜΠΑΛΤΖΗΣ: Περί Χρόνιου Πόνου, https://physiobaltzis.gr/peri-xroniou-ponou/

Π. ΝΙΚΗΤΑΚΗ: Ο πόνος, μικρές προσεγγίσεις σε θέματα που τον αφορούν,  Τ.Ε.Ι. Ηρακλείου

Π. ΧΑΡΤΟΚΟΛΛΗΣ: Εισαγωγή στην ψυχιατρική, εκδ. Θεμέλιο

Πρώτη δημοσίευση στον ιστότοπο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΠΟΛΕΜΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ